Đồ uống có đường tác động ra sao đến sức khỏe cộng đồng?

Theo PGS.TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, không giống như đường ở dạng rắn (như trong bánh, kẹo, socola…), đường dạng lỏng như trong nước giải khát, đồ uống có đường có hại nhiều hơn với cơ thể. 

Tiêu thụ nhiều nước giải khát – loại đồ uống có đường phổ biến nhất, được xác định là một trong những nguyên nhân gây ra thừa cân, béo phì, các rối loạn chuyển hóa cả ở người trưởng thành và trẻ em. 

Việc tăng tiêu thụ đồ uống có đường dẫn đến tình trạng dư thừa năng lượng gây thừa cân, béo phì nhưng lại thiếu dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.

Điều này làm tăng tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2, tăng huyết áp và các biến chứng về tim mạch, đột quỵ, tử vong, các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa, răng miệng, xương…

Thực tế, tình trạng thừa cân, béo phì và các bệnh mãn tính đang tăng rất nhanh ở nước ta. 10 năm trước, tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em là 8,5% nhưng nay lên 19%, còn người trưởng thành ở mức gần 20%. 

Tại Việt Nam, tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng mạnh trong những năm qua. Theo số liệu Euromonitor 2023, tổng tiêu thụ nước giải khát có đường (loại đồ uống có đường phổ biến nhất) đã tăng 4 lần từ 1,59 tỷ lít năm 2009 lên 6,67 tỷ lít năm 2023. Dự báo tiếp tục gia tăng khoảng 6,4% trong giai đoạn từ 2025-2030.

Áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là biện pháp quan trọng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nhằm giảm mức tiêu thụ và các tác hại của đồ uống có đường đối với sức khỏe. Tính đến 8/2023, 117 quốc gia áp thuế đối với đồ uống có đường. Bằng chứng từ các quốc gia này cho thấy mức tiêu thụ sản phẩm đã giảm đáng kể so với các nước không áp dụng thuế. 

Trong Dự thảo Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), có hàm lượng đường trên 5g/100ml được bổ sung vào đối tượng chịu thuế với thuế suất là 10%.

Đánh giá việc áp dụng thành công thuế tiêu thụ đặc biệt với sản phẩm này sẽ là yếu tố quan trọng, tuy nhiên WHO lưu ý rằng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt theo tỷ lệ 10% trên giá xuất xưởng sẽ có tác động rất khiêm tốn (khoảng 5%) đến giá bán lẻ của đồ uống có đường. Điều này khiến tác dụng giảm mức tiêu thụ đồ uống có đường rất khiêm tốn. 

Bộ Y tế cho rằng mức tăng giá bán lẻ như vậy (khoảng 5%) là không đáng kể, chưa đủ để tác động làm thay đổi hành vi tiêu dùng. Giá bán các sản phẩm nước giải khát hiện nay đang rất rẻ, đặc biệt là loại đóng chai lớn. Nếu mức tăng thấp, giá bán lẻ tăng lên không đáng kể nên giá bán vẫn rất rẻ so với mức chi tiêu của người dân. 

Ví dụ: sản phẩm nước giải khát hiện nay đang có giá là 7.000-10.000 đồng/chai/lon, sau khi áp thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ tăng có 350-500 đồng/chai/lon. 

Để giảm tiêu thụ đồ uống có đường, WHO đã khuyến nghị Bộ Tài chính xem xét đưa ra lộ trình tăng thuế suất, đến năm 2030 thuế suất là 40% giá xuất xưởng để giá bán lẻ đồ uống có đường tăng thêm 20%, từ đó giảm khả năng chi trả và tiêu thụ. Còn Bộ Y tế đề nghị áp thuế suất 40% đối với nước giải khát có đường (hoặc 30% từ năm 2026 sau tăng lên 40% theo lộ trình đến năm 2030). 

Loại ung thư tiên lượng rất xấu, triệu chứng mơ hồ, đặc biệt hay gặp ở nam giớiCăn bệnh rất hay gặp ở nam giới này liên quan đến thói quen sinh hoạt, trong đó có việc ăn nóng, hút thuốc, bia rượu. Nuốt nghẹn là dấu hiệu quan trọng của loại ung thư này.